24 Απριλίου 2015

Οικογένεια: Ένας θεσμός που θέλει αλλαγή

Το πως φτάσαμε στην ύπαρξη της οικογένειας έχει αναλυθεί σε κάποια ενδιαφέροντα βιβλία. Εγώ δεν θέλω να ασχοληθώ με αυτό αλλά, μιας και πέρασε το πάσχα, με την σημερινή νεοελληνική οικογένεια, τις παθογένειές της και την αρρωστημένη συνήθειά μας να ακολουθούμε τα βήματα του σογιού μας αν και τα μισούμε.
Ενδεικτικά αν κάποιος θέλει να ασχοληθεί με την ιστορία της οικογένειας σαν θεσμό μπορεί να διαβάσει "Την καταγώγη της οικογένειας, της ατομικής περιουσίας και του κράτους" του Ένγκελς, καθώς και την "Αλληλοβοήθεια" του Κροπότκιν (υπάρχουν τσάμπα εδώ και εδώ και φαντάζομαι και αλλού αλλά αυτά βρήκα με μια πρόχειρη έρευνα). Το δεύτερο αν και το θέμα του δεν είναι αυτό, έχει αρκετές πληροφορίες για τις πρωτόγονες κοινωνίες που μπορούν να βοηθήσουν στη συλλογή στοιχείων.

Μόλις αρχίσουμε να αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο συνειδητοποιούμε ότι έχουμε ένα μπαμπά και μια μαμά που τους "χρωστάμε τη ζωή". Οι πιο πολλοί βαφτίζονται σε μια θρησκεία που ούτε οι γονείς τους ακολουθούνε έτσι όπως η ίδια επιβάλει και ακολουθούμε έθιμα υποχρεωτικά γιατί είναι η "παράδοση". Μεγαλώνουμε και οι γονείς μας μας μαθαίνουν πως πρέπει να είμαστε υπάκουοι σε μια φιγούρα εξουσίας που αν νευριάσει μπορεί να μας στερήσει πράγματα. Οπότε ακολουθούμε σα καλά παιδάκια, ούτως ώστε να μας επιτραπεί να είμαστε υπερκαταναλωτικοί και πλεονέκτες, εγωιστές και οπορτουνιστές, για να μπορέσουμε να βρούμε μια δουλειά για να μπορούμε να φάμε. Βρίσκουμε έναν ερωτικό σύντροφο (το πως γίνεται αυτό και με τι κριτήρια στον "πολύ τον κόσμο" ας το αφήσουμε για την ώρα) και κάνουμε θρησκευτική τελετή ή οι πιο "ακραίοι" κάνουν ένα πολιτικό γάμο, όχι τόσο γιατί το θέλουμε (κυρίως στον θρησκευτικό) αλλά για να ευχαριστήσουμε τους γονείς. Γιατί πρέπει να πάρεις την άδεια ενός θρησκευτικού ή πολιτικού ηγέτη για να γαμηθείς με τον σύντροφό σου, ή για να μην λέει η κοινωνία τα παιδιά σου μπάσταρδα. Κάνουμε παιδιά γιατί "πρέπει", τα βάζουμε στην ίδια θρησκευτική διαδικασία που εμείς μισήσαμε υποτίθεται, και τους δίνουμε το όνομα του παππού ή της γιαγιάς για να ευχαριστηθούνε αυτοί. Και τελικά μιας και εμείς δεν ευχαριστηθήκαμε κάνουμε στο παιδί μας ό,τι έκαναν οι γονείς μας, μιας και αυτό ξέρουμε.

Καθόμαστε στα οικογενειακά τραπέζια και πρέπει να μιλάμε με σεβασμό στον ξάδερφο χρυσαυγίτη, στην θεούσα θεία, στη σκυλού άλλη θεία, στον παππού τον χουντικό και στον μπάρμπα τον τοκογλύφο και τελικά ο αδερφός σου θέλει να πάει στην ΕΥΠ. Όλα αυτά για να "κερδίσουμε" το ότι όταν θα έχουμε μια ανάγκη θα τρέξουνε να μας βοηθήσουν, και θα κάνουμε και εμείς το ίδιο, μιας και παίζουν κληρονομικά στη μέση, χαρτζιλίκια, δώρα γάμου, κτλ κτλ... Συνεχίζουμε και κάνουμε το χατήρι τους, ακούμε τη σκατένια μουσική τους, βλέπουμε πως όλοι είναι φιλιά και αγκαλιές και από πίσω κουτσομπολιό και κακία.

Αλλά ας το δούμε από την αρχή: Δεν χρωστάμε σε κανέναν τίποτα. Ναι αλήθεια. Δεν ευθύνεται ο μπαμπάς και η μαμά που δημιουργήθηκε ένας ζωντανός οργανισμός, φταίει ένα αρρωστημένο καπρίτσιο της τύχης ή όπως αλλιώς θέλει κάποιος να το πει (θεό;) που δημιουργήθηκε το σύμπαν, το οποίο στη συνέχεια έφερε στη ζωή τη μαμά και τον μπαμπά. Αυτοί οι δύο δεν είχαν την παραμικρή ιδέα για το τι παιδί θα βγάλουν. Δεν υπάρχει κανένας τρόπος να προβλέψεις τα χαρακτηριστικά κάποιου. Είμαστε μια δημιουργία που μοιράζεται στοιχεία από αυτή την ένωση, σίγουρα, αλλά δεν γίνεται να είμαστε ευγνώμονες. Είναι μια τεράστια κίνηση εγωισμού και εγωκεντρισμού από τον γονιό να πει ότι "μου χρωστάς τη ζωή σου". Τι είναι η ανθρώπινη ζωή για να είναι χρέος κάποιου; Επιπλέον γιατί έκανες παιδί, γιατί η δουλεία έχει απαγορευτεί στη χώρα σου;

Η προσωπικότητα του καθένα διαμορφώνεται από πολλούς παράγοντες που εμπεριέχουν τους γονείς αλλά δεν σταματάνε εκεί. Μάλλον θα έλεγα ότι τα περισσότερα "προβλήματα" που έχει ο καθένας μας πηγάζουν από τους γονείς, αν κάποιος έχει κάνει λίγο ψυχοθεραπεία θα το παρατήρησε. Ο ρόλος των ανθρώπων που μας γεννήσανε είναι υποτίθεται να μας δώσουν εφόδια για να αντιμετωπίζουμε την καθημερινότητα. Το πως θα τα εκλάβει ο καθένας είναι καθαρά προσωπική του υπόθεση τελικά, και εξαρτάται και από χίλια δυο άλλα ερεθίσματα. Κάποιος ας πούμε μπορεί να πάρει το μήνυμα να ΜΗΝ γίνει σαν τους γονείς του, όσο καλά παραδείγματα και αν νομίζουν οι ίδιοι ότι του δώσανε.

Έτσι, βλέποντάς το από μια άλλη σκοπιά, παρατηρώ πολλές φορές να κατηγορούμε τους γονείς κάποιου για όλα τα στραβά που έχει, σε ηλικίες πχ 25 - 30, ή ακόμα χειρότερα τα ίδια τα άτομα να προσπαθούνε να ρίξουνε το φταίξιμο εκεί, για να αποποιηθούν την ευθύνη των πράξεών τους. Για να μην παραδεχτεί ότι ο/η ίδιος/α φταίει που είναι μαλάκας. Πάλι όποιος έχει κάνει λίγο ψυχοθεραπεία το έχει δει αυτό. Μπορεί πολλά προβλήματα να πηγάζουν από τους γονείς, αλλά εμείς είμαστε υπεύθυνοι, τουλάχιστον από μια ηλικία και μετά. Είναι σαν τις συζητήσεις του καφενείου που κατηγορείται η κοινωνία για τα πάντα. Ναι φταίει για πολλά. Εσύ δεν φταις που αντί να προσπαθείς να την αλλάξεις, κάθεσαι και πίνεις το φρεντοτσίνο σου; Γιατί αν έμαθες μια ζωή ότι τους χρωστάς για τα καλά, σίγουρα καταλήγεις κάποτε ότι τους "χρωστάς" και για τα κακά.

Η οικογένεια είναι η καλύτερη μικρογραφία της κοινωνίας, όπως είναι σήμερα: Υπάρχει η εξουσία που πρέπει να δίνεις αναφορά και να κάνεις ό,τι λέει, υπάρχει το λαμόγιο που δεν φαίνεται ότι παίρνει θέση και το παίζει με το μέρος σου αλλά είναι εξίσου υπεύθυνο. Οι γονείς ΑΠΑΙΤΟΥΝ σεβασμό, παρόλο που σου μαθαίνουν μια ζωή ότι κερδίζεται. Όπως και στη φάρμα των ζώων, όλα τα ζώα είναι ίσα, αλλά κάποια είναι πιο ίσα από άλλα. Είναι καθαρά μια φιγούρα εξουσίας η οποία απαιτεί να φέρεσαι κάπως και να κάνεις κάποια πράγματα, χωρίς να φαίνεται ο λόγος.

Η "επανάσταση" που κάνανε όταν ήταν μικροί έχει πεθάνει μέσα τους, ή ήταν καλά για αυτούς αλλά όχι για εσένα, γιατί θέλουν το καλό σου. Πολλές φορές άθελά τους σου δείχνουν τον δρόμο της υποταγής, και καταντάς να ανέχεσαι τα πάντα γύρω σου, γιατί πρέπει να έχεις δουλειά, να μπορείς να θρέψεις την οικογένεια που πρέπει να κάνεις κτλ κτλ. Καλά παιδιά οι αναρχικοί αλλά μην μπλέξεις γιατί θα πας φυλακή, καλά τα λένε οι αριστεροί αλλά όχι και να μας πάρουν τα σπίτια, καλή η οικολογία αλλά όχι και ο ακτιβισμός, και τελικά "για το καλό σου" προσπαθούν να σε μετατρέψουν σε ένα υποτακτικό της εξουσίας.

Οι οικονομικές σχέσεις μέσα στην οικογένεια είναι εξίσου τραγελαφικά ίδιες με την καθημερινότητα. Προσπαθείς να είσαι καλός για να πάρεις το χαρτζιλίκι σου, να μην σε βάλουν τιμωρία, τελικά νομίζεις ότι έχεις την ελευθερία αλλά το μόνο που έχεις είναι η ψευδαίσθησή της γιατί τελικά ό,τι θέλουν αυτοί κάνουν αλλά σε αφήνουν να νομίζεις ότι είσαι ελεύθερος. Γιατί αντί να σου πουν σταράτα ότι θα γίνει αυτό για εκείνον το λόγο, και να σου εξηγήσουν το πλαίσιο, να πιάσουν μια κουβέντα, να προσπαθήσουν να σε βάλουν να σκεφτείς, να σου δείξουν την άσχημη πλευρά της εξουσίας, που την έχουν θέλοντας και μη, προσπαθούν να σε προστατέψουν από αυτό, για να τους αγαπάς αιώνια, να μην αισθάνεσαι ότι κάναν κάτι κακό και όλα "για το καλό σου".

Σίγουρα υπάρχουν εξαιρέσεις αλλά αυτές είναι οι βάσεις που χτίζεται μια νεοελληνική οικογένεια, και ας παρεκκλίνει από κάποια από τα παραδείγματα. Κατά τη γνώμη μου οι γονείς πρέπει να αποδέχονται τον ρόλο τους ως φιγούρα εξουσίας, και σε ένα βαθμό πρέπει να είναι, όντως για να προστατέψουν τα παιδιά τους, γιατί ας είμαστε ειλικρινείς, υπάρχουν κίνδυνοι. Το ζήτημα για μένα είναι να παραδεχτείς το ρόλο σου, να τον κάνεις σαφή στο παιδί και να καταλάβει τι πάει να πει εξουσία. Να του δώσεις το κάθε δικαίωμα να σε αμφισβητήσει, και να καταλάβει που και γιατί δεν σε χρειάζεται. Όχι για να αποδειχθείς καλός γονιός  και να σε αγαπάει τελικά, αλλά για να καταλάβει τον συμβολικό σου ρόλο ως εξουσία.

Μάλιστα πρέπει να αντιστεκόμαστε σθεναρά στο μοντέλο μπαμπάς - μαμά - γάμος - παιδί - βάφτιση. Όποιοι το πιστεύουν και το ενστερνίζονται μαγκιά τους. Οι υπόλοιποι που το κάνουν αναπαράγουν ένα μοντέλο που το μισούν και δεν πρόκειται να αλλάξει αν δεν αλλάξουμε εμείς πρώτα. Και ας το ξαναπώ, δεν ασχολούμαι με τους χριστιανούς ή την όποια θρησκεία. Αν κάποιος την πιστεύει και την ακολουθεί καλά κάνει και ζητάει άδεια για να "συνουσιάζεται" (ας μην το αναλύσω παραπάνω το πως πολλοί αισθάνονται ότι επειδή κάνουν το εθιμοτυπικό του χριστιανισμού δεν θα πάνε στην κόλαση, θα μου πάρει ώρα και θα βγάλω πολύ περισσότερη χολή). Αυτοί που δηλώνουν τάχα μου άθεοι ή αγνωστικιστές τι παριστάνουν μέσα στην εκκλησία; Και καλά για αυτούς να συγχωρήσω τον πολιτικό γάμο, μιας και νομικά υπάρχουν κάποια -λίγα-πράγματα που αν σε αναγνωρίζει η κοινωνία ως ζευγάρι είναι πιο βολικά (πχ να πάρεις δάνειο είναι ένα στάνταρ παράδειγμα). Αλλά η βάπτιση; Τι σου φταίει το παιδί και το βαπτίζεις πριν καν μπορεί να πει τις πρώτες του λέξεις, άρα πριν καν να είναι ικανό να εκφράσει την άποψή του. Ο μόνος λόγος που γίνεται είναι για να ευχαριστήσουμε τους γονείς μας, ή για να "προστατέψουμε" το παιδί, στην περίπτωση που κάνουμε λάθος και όντως υπάρχει κόλαση. Λες και αν υπάρχει, το ότι το βαπτίσαμε θα το σώσει, και όχι το τι θα κάνει μετά, όταν θα έχει το ελεύθερο τις επιλογής. Μάλλον θα έλεγα είναι το ταμπού της θρησκείας που έχουν επιβληθεί με κάθε δυνατό τρόπο στην ελληνική κοινωνία, ότι είμαστε έθνος ορθόδοξο, και αυτά είναι τα έθιμά μας, αλλιώς είναι "γρουσουζιά".

Το τι κοινωνία έχουμε φαίνεται από το τι οικογένειες έχουμε. Όταν δεν είναι ελεύθερος όποιος αγαπάει τα παιδιά να τα μεγαλώσει (πχ γκέι ζευγάρια) αλλά είναι υποχρεωμένος μόνο ο "ιδιοκτήτης" τους λέει πολλά. Το ότι το παιδί κάποιου θεωρείται ιδιοκτησία του, αν και εγώ πχ τους μαθητές μου ή τα παιδιά των φίλων μου τα αντιλαμβάνομαι και σαν δικά μου παιδιά, όπως τους φίλους μου τους αντιλαμβάνομαι σαν "αδέρφια" μου. Γιατί στην τελική η οικογένεια δεν είναι μια συνειδητή επιλογή αλλά ένα καπρίτσιο της τύχης. Μπορεί να πέσεις σε καλά τυπάκια, μπορεί και όχι, τι να κάνουμε. Τους "φίλους" όμως τους διαλέγεις και για κάποιους αυτή είναι η "οικογένεια", δηλαδή μια ομάδα που αισθάνεσαι οικεία και ξέρεις ότι θα σου σταθούν όταν το χρειαστείς.

Δεν θεωρώ ότι (στις παρούσες τουλάχιστον συνθήκες) πρέπει να καταργηθεί το μοντέλο της οικογένειας ως έχει, αλλά ότι πρέπει να μπορούμε να κόψουμε τον ομφάλιο λώρο από το σόι μας και να αποφασίζουμε εμείς με ποιον θα μιλάμε και με ποιον όχι. Και δεν υπάρχει κάτι κακό σε αυτό, με κάποιους τα βρίσκεις και με κάποιους όχι, γιατί πρέπει να είμαστε υποχρεωμένοι να αυτομαστιγωνόμαστε; Από την άλλη η πρώτη μάχη εναντίον του "συστήματος" πρέπει να γίνει μέσα στο σπίτι, πρέπει να εναντιωθούμε σε όλα όσα δεν θεωρούμε σωστά, γιατί αν δεν αλλάξουμε πρώτα εμείς πως περιμένουμε και απαιτούμε να αλλάξει ο κόσμος; Ας κάτσουμε και ας σκεφτούμε πως είναι λογικό μετά τις διακοπές του πάσχα (καλή ώρα) να έχουν γυρίσει κάποιοι θλιμμένοι γιατί "αναγκάστηκαν" να την βγάλουν με το σόι τους και δεν γουστάρανε. Ας σκεφτουμε γιατί "πρέπει" να το κάνουμε αυτό, και γιατί συνεχίζουμε να το κάνουμε.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου