18 Φεβρουαρίου 2015

Κοινωνικά εγχειρήματα: Ένα δωράκι στον καπιταλισμό;

Το κείμενο έχει ως επίκεντρο τα αλληλέγγυα μαθήματα που γίνονται στο αυτοδιαχειριζόμενο ωδείο, αλλά πιστεύω μπορεί να προσφέρει τροφή για σκέψη και για αντίστοιχα εγχειρήματα.
Δουλεύω κυρίως ως καθηγητής μουσικής. Αν και δεν ασχολούμαι μόνο με αυτό, το κύριο εισόδημά μου βγαίνει από εκεί. Όταν αποφάσισα να συμμετάσχω στο αυτοδιαχειριζόμενο ωδείο λοιπόν είχα διάφορα ηθικά ζητήματα να λύσω πρώτα, τα οποία ίσως να μην είναι προφανή.

Ας το πάρουμε από την αρχή: Για να διδάξει κάποιος μουσική, ή για να διδαχθεί, έχει φυσιολογικά δύο επιλογές, ή να πάει σε ωδείο ή να κάνει ιδιαίτερα (θα αφήσω έξω τα δημόσια εκπαιδευτήρια που είναι άλλη ιστορία). Εγώ, όπως και οι περισσότεροι κάνω και τα δύο. Ως καθηγητής το ωδείο σου προσφέρει ένσημα άρα και ασφάλεια, επίδομα οαεδ (γιατί το καλοκαίρι απολύεσαι και επαναπροσλαμβάνεσαι Σεπτέμβρη), καθώς και "ανακούφιση" από το άγχος να τρέχεις μόνος σου να βρεις μαθητές, αφού ο επιχειρηματίας νοιάζεται πιο πολύ. Το ωδείο επίσης πολύ θεωρητικά μπορεί να σου προσφέρει ένα "πρεστίζ" διαφορετικό και μια καταξίωση στο χώρο, πάντα με το σκεπτικό ότι είσαι καλός στη δουλειά σου και το "τρέχεις" και εσύ ή απλά είσαι βισματομένος, όπου εκεί έχεις άλλες παραμέτρους οπότε ας μιλήσουμε για "ιδανικές" συνθήκες. Το να κάνεις συναυλία με τους μαθητές σου είναι επίσης πιο εύκολο μιας και έχεις τις πλάτες μιας επιχείρησης που κάτι τέτοια τα στήνει πιο εύκολα. Ως μαθητής έχεις το "προνόμιο" ότι αν σε ενδιαφέρει μπορείς να αποκτήσεις πτυχίο αναγνωρισμένο από το κράτος που σου επιτρέπει να δουλέψεις σε επαγγελματικές ορχήστρες και να διδάξεις σε ωδεία. Επίσης όταν θα χρειαστεί να κάνεις θεωρία και τα υπόλοιπα υποχρεωτικά μαθήματα (όπως ονομάζονται) θα σου έρθει πιο οικονομικά, θεωρητικά μιλώντας βέβαια.

Αν διδάσκεις ιδιαιτέρως, θα παίρνεις περισσότερα λεφτά, και δεν θα έχεις ένα αφεντικό πάνω από το κεφάλι σου. Στην ουσία έχεις μια δικιά σου επιχείρηση  και αυτός που νοιάζεται πιο πολύ για να πηγαίνει καλά είσαι εσύ. Ως μαθητής, πολύ θεωρητικά έχεις περισσότερη προσοχή από τον καθηγητή (ΠΟΛΥ θεωρητικά όμως) και δεν σου τα πρήζει κανένας με τα "θεωρητικά" και τα άλλα υποχρεωτικά, ούτε είσαι αναγκασμένος να κάνεις συναυλίες και εξετάσεις κάθε λίγο και λιγάκι. Συγχρόνως αν έχεις την δυνατότητα να προχωρήσεις γρήγορα μπορείς να το κάνεις χωρίς να "εγκλωβίζεσαι" στα υποχρεωτικά χρόνια φοίτησης του ωδείου. Βεβαίως και αυτό έχει να κάνει με τον καθηγητή και το πόσο ασχολείσαι μαζί σου.

Τι λοιπόν πρέπει να επιλέξει κάποιος που θέλει να κάνει μουσική; Κάποιοι αρέσκονται στο περιβάλλον ενός ωδείου, και η αλήθεια είναι ότι είσαι σε ένα χώρο όπου όλοι ασχολούνται με τη μουσική, οπότε μπορούν να δημιουργηθούν ευκαιρίες να κάνεις πράγματα εκτός ωδείου, που αυτός είναι και ο τελικός στόχος. Το ότι ήμουν μια ζωή σε ωδεία και το ότι τελείωσα μουσικό σχολείο με έχει βοηθήσει στο να έχω ένα κύκλο όπου οι περισσότεροι φίλοι μου έχουν κάποια σχέση με τη μουσική. Βεβαίως αν δεν σε ενδιαφέρει να ασχοληθείς επαγγελματικά δεν υπάρχει σοβαρός λόγος να πας στο ωδείο, μιας και δεν σε ενδιαφέρει το χαρτί (να σημειωθεί ότι σύγχρονα αλλά και παραδοσιακά όργανα ΔΕΝ έχουν αναγνωρισμένο πτυχίο από το κράτος, άρα τσάμπα καίει η λάμπα). Αν δηλαδή σε νοιάζει να ξέρεις δέκα τραγουδάκια στην κιθάρα για να ρίξεις καμιά γκόμενα το καλοκαίρι στο κάμπινγκ (και καλά κάνεις αν θες) δεν το χρειάζεσαι το ωδείο.

Ήδη βέβαια προκύπτει ένας προβληματισμός για τη θέση σου ως καθηγητής: Να πάρω όλους τους μαθητές ιδιαίτερα και να παίρνω περισσότερα; Να τους πάω όλους στο ωδείο και να νιώθω πιο ασφαλής; Τι θα διδάσκω στα ιδιαίτερα, που πληρώνουν περισσότερο και τι στο ωδείο; Πότε τελειώνει η διδακτική ώρα; Εγώ προσπαθώ με όλους μου τους μαθητές μια κοινή στάση, δηλαδή διδάσκω τα ίδια, με τον ίδιο τρόπο. Αυτό που με νοιάζει δεν είναι πως θα πληρωθώ αλλά τι θα μάθει αυτός που με έχει εμπιστευτεί ως πιο έμπειρο (επιτρέψτε μου να μην ανοίξω το κεφάλαιο του παντογνώστη δάσκαλου εδώ). Η διδακτική ώρα είναι ένα θέμα στο ωδείο, όταν έρχεται ο ένας μαθητής μετά τον άλλο αλλά σε κάθε περίπτωση αν χρειαστεί κρατάω παραπάνω, και βεβαίως όταν χρειαστεί κρατάω λιγότερο, γιατί κάποιες φορές χρειάζεται να σταματήσεις. Δεν διδάσκω με ταξίμετρο δηλαδή (Η αλήθεια είναι βέβαια ότι ο χρόνος σε ένα ιδιαίτερο είναι πιο ευέλικτος). Όπως και να 'χει αυτό που με νοιάζει είναι ο μαθητής να μάθει αυτά που του δείχνω όσο καλύτερα μπορεί και να κατανοήσει τη μουσική με τον πιο ουσιαστικό τρόπο, το αν πάει για επαγγελματίας ή όχι δεν με νοιάζει (βεβαίως αν τον νοιάζει προσπαθώ να έχω ένα πρόγραμμα που θα τον ωφελήσει). Για να το λήξω δηλαδή, δεν με νοιάζει πως θες να με πληρώνεις, αυτό είναι ένα δικό σου πρόβλημα.

Αυτή μου η συμπεριφορά απορρέει όχι γιατί είμαι "καλός άνθρωπος" αλλά γιατί δεν πιστεύω στην λογική "ό,τι δίνεις παίρνεις" και στην ανταλλακτική οικονομία γενικότερα. Αλλά ούτε με ενδιαφέρει να κάνω τα παιδιά μου (εννοώντας τους μαθητές μου) φιλοχρήματα καθίκια. Χαίρομαι που καταλαβαίνουν ότι δυστυχώς πρέπει να έχω λεφτά για να φάω, αλλά θέλω να καταλαβαίνουν ότι ο κόσμος δεν κυλάει σωστά και ότι εγώ έτσι θα έκανα τη δουλειά μου με χρήματα ή όχι. Όλα αυτά γιατί πιστεύω ότι ως καθηγητής μουσικής είμαι και παιδαγωγός και πρέπει όσο περνάει από το χέρι μου να κάνω τα παιδιά μου σκεπτόμενους ανθρώπους.

Αφού τελείωσα λοιπόν με τα εισαγωγικά πάμε και στον τίτλο του κειμένου... Κατά πόσων διαφέρει το να κάνεις "αλληλέγγυα μαθήματα" από το να δουλεύεις τσάμπα; Η αλήθεια είναι πως υπάρχει μια λεπτή γραμμή που τα διαχωρίζει. Το να δουλεύεις τσάμπα, είναι όπως όλοι καταλαβαίνουμε το να παρέχεις μια υπηρεσία, να το πούμε έτσι, όπου τον κόπο σου τον καρπώνεται κάποιος άλλος. Αν το δούμε λίγο διαφορετικά, και στα αλληλέγγυα μαθήματα κάποιος άλλος καρπώνεται τον κόπο σου: Το κράτος. Στην πραγματικότητα δουλεύεις χωρίς να έχεις το αντάλλαγμα που σου επιτρέπει να φας, να ντυθείς κτλ, και το κράτος και η κάθε εξουσία χαίρεται που υπάρχουν μαλάκες να κάνουν κάτι τέτοιο. Θα μπορούσε να προταθεί και να γίνουν όλοι οι εργαζόμενοι εθελοντές, ή να είσαι και χαρούμενος που παίρνεις όσο παίρνεις γιατί κάποιοι άλλοι εργασιομανείς δουλεύουν τσάμπα. Όλα αυτά έχουν ακουστεί από διάφορους. Να βάλουμε μέσα και το ότι κάνεις και κακό στο επάγγελμα, γιατί κάποιοι ζουν από  αυτό και εσύ το προσφέρεις τσάμπα. Θέλεις να χαλάσεις και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις... Εγώ μάλιστα το πάω ένα βήμα παρακάτω και, ας πούμε σε σύνολα που οργανώνω στο Α&Ω καλώ και μαθητές μου που πληρώνουν, ή σε ωδείο ή ιδιαίτερα. Τι τους εμποδίζει να πούνε "δάσκαλε άστο, θα έρχομαι εδώ και δεν θα σε πληρώνω".

Όλα αυτά δεν είναι υπερβολές, ισχύουν σε ένα βαθμό. Αλλά εδώ είναι και το σημαντικό που κάνει τη διαφορά. Πρώτον, για να έρθει κάποιος στο Α&Ω πρέπει να αποδέχεται να βρίσκεται σε μια κατάληψη, αλλά και να την υποστηρίζει κιόλας. Έχουν υπάρξει σκηνικά που κάποιος μαθητής ερχόταν για το τζάμπα μάθημα και ο καθηγητής (ο καθένας με τον τρόπο του) του έδειχνε ότι δεν μπορεί να συνυπάρξει έτσι. Ακούγεται ίσως ασήμαντο αλλά δυστυχώς υπάρχουν πολλοί που δεν γουστάρουν τέτοιους χώρους και οι απαιτήσεις τους κάνουν ή να απομακρύνονται ή να μην έρχονται καθόλου. Είναι στο χέρι του εκάστοτε δασκάλου να το κάνει με τον τρόπο του σαφές στον μαθητή, όχι μόνο για να αποφύγει περιστατικά τσαμπατζήδων αλλά και για να κινητοποιήσει τον μαθητή να ασχοληθεί με τον σκοπό. Για να το πάμε και πιο γραφειοκρατικά, επειδή δεν υπάρχει ιεραρχία ούτε κανονισμοί, ο κάθε καθηγητής έχει το δικαίωμα να επιλέξει σε ποιους θα κάνει μάθημα. Δεν υπάρχει δηλαδή κάποια υποχρέωση ότι αν έρθουν 20 παιδιά για βιολί θα τους πάρω όλους. Εκτός του ότι βασικά είναι ένα κοινωνικό εγχείρημα και αναφέρεται σε ανθρώπους που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να σπουδάσουν.

Δεύτερο και πιο σημαντικό (που εκπορεύεται από το πρώτο) είναι ότι τα τσάμπα μαθήματα μουσικής είναι το "τυράκι". Το ζητούμενο είναι ότι αυτούς τους ανθρώπους που έχεις αναλάβει να τους κάνεις μάθημα πρέπει να τους ευαισθητοποιήσεις για το τι συμβαίνει στην συγκεκριμένη κατάληψη, αλλά εννοείται και πολιτικοκοινωνικά στον κόσμο. Είναι ακόμα πιο μεγάλο χρέος σου, μιας και είσαι σε έναν τέτοιο χώρο, να τους βάλεις στο τρυπάκι να νοιαστούν για το πως θα κάνουν τον κόσμο καλύτερο. Αν αναλώνεις το μάθημα σε πολιτικές συζητήσεις αυτός που έχει έρθει για το τσάμπα θα σταματήσει να έρχεται. Έχεις μεγαλύτερη υποχρέωση να ψήσεις τους μαθητές να ασχοληθούν με τους κοινωνικούς και ταξικούς αγώνες. Θέλω να πω, αν δεν κάνεις αυτό μέσα σε μια κατάληψη, τι θα κάνεις;

Ουσιαστικά λοιπόν, για μένα τουλάχιστον πρέπει να λειτουργούν σαν κέντρα ζύμωσης, σαν ένα προκαταρκτικό στάδιο αγώνα, κάτι σαν τον κύκλο Τσαϊκόφσκι που συμμετείχε και ο Κροπότκιν. Είναι σημαντικό αυτοί οι χώροι αλληλεγγύης να αντιλαμβάνονται τους εαυτούς τους σαν μέρος του αγώνα, αλλιώς τι διαφορά έχουν από τους εθελοντές; Σίγουρα είναι σημαντικό να προσφέρεις κάτι χωρίς χρηματικό αντίκρυσμα, σε μια εποχή όπου ίσως το μόνο δωρεάν αγαθό που έχει μείνει είναι ο αέρας. Αλλά πρέπει να αναλογιστούμε απλά αυτό κατά πόσον βοηθάει, προς τι κατεύθυνση βοηθάει και τι μήνυμα δείχνει. Θεωρώ απαραίτητη προϋπόθεση να υπάρχει ένα πολιτικοκοινωνικό πρόταγμα, και να γίνονται δράσεις αντίστοιχες. Ο χιπισμός και ο εθελοντισμός είναι βόλεμα μέσα στο σύστημα, ενώ κάνεις τα δικά σου. Παρακαλάς την εξουσία δηλαδή να σε αφήσουν ήσυχο να περνάς καλά με την παρέα σου. Τελικά είσαι και θύμα δηλαδή, και νομίζεις ότι κάνεις αντίσταση. Σίγουρα δεν προτείνω και απαραίτητα αντί για μάθημα κιθάρας να γίνονται μαθήματα ρίψης μπουκαλιών, εφόσον ο χώρος δεν το σηκώνει, αλλά κατεβάστε τον κόσμο σε μια πορεία γαμώ το σόι μου!

Τελικά δεν το λύσαμε όμως, ένας που και είναι επαγγελματίας, και συμμετέχει σε ένα τέτοιο εγχείρημα ποια είναι η θέση του; Γιατί αν είσαι χομπίστας είναι οκ ας πούμε. Αλλά αν είσαι επαγγελματίας; Όπως είπα νωρίτερα το πως θα με πληρώνουν τα παιδιά μου δεν με νοιάζει. Το να κάνω τσάμπα μάθημα σε κάποιον δεν είναι κάτι που χρειάζομαι το αυτοδιαχειριζόμενο ωδείο για να το κάνω, έχω αφιερώσει πολλές παραπάνω ώρες και είμαι διατεθειμένος να δώσω ακόμα πιο πολλές, εφόσον σέβεσαι αυτό που σου προσφέρω και εφόσον βλέπω ότι υπάρχει λόγος να το κάνω. Ένα παιδί που βλέπω ότι έχει δυνατότητες αν γίνεται θα το πάρω σπίτι μου που λέει ο λόγος να το επιβλέπω κάθε μέρα πως διαβάζει (τουλάχιστον αν είχα μεγαλύτερο σπίτι) ανεξάρτητα του πόσα πληρώνει. Γιατί ο σκοπός με νοιάζει πιο πολύ από την είσπραξη. Και θα επαναλάβω, δεν είμαι καλός άνθρωπος αλλά πιστεύω σε ένα συγκεκριμένο σύστημα. Αυτό βεβαίως δεν πρέπει να παρεξηγηθεί σαν "είμαι αναρχικός οπότε δεν θέλω να με πληρώνει το αφεντικό μου". Ο καθένας βρίσκει την γραμμή που αισθάνεται ηθικά σωστός και πράττει αναλόγως. Εγώ όταν θεωρώ ότι το όφελος είναι καθαρά προς το παιδί δεν έχω κανένα πρόβλημα. Με το τι χαρίζω στους εργοδότες άμεσα κοιτάζω να είμαι πολύ τυπικός και συγκεκριμένος. Το να φέρω πάλι ένα παιδί μου να συμμετέχει σε ένα σύνολο μέσα σε ένα χώρο που κανένας δεν πληρώνει για το μάθημά του ενώ αυτό πληρώνει δεν μου δημιουργεί λοιπόν ηθικά ερωτήματα. Φέρνω το παιδί για να συμμετέχει σε ένα σύνολο, μιας και δεν έχω άλλο διαθέσιμο αυτή τη στιγμή, αλλά και γιατί όχι το φέρνω σε ένα χώρο που προτείνεται κάτι διαφορετικό από τα καθιερωμένα, δεν είναι μέρος της παιδαγωγικής διαδικασίας και αυτό; Όχι, δεν φοβάμαι ότι θα μου "φύγει". Αν κάποια στιγμή δεν βγαίνει οικονομικά για να κάνει μάθημα και θεωρώ ότι υπάρχει λόγος ας έρθει και στο Α&Ω, αλλά έχω και την εμπιστοσύνη ότι και αυτοί που τους κάνω τσάμπα και αυτοί που πληρώνουν καταλαβαίνουν ότι πρέπει να έχω λεφτά για να φάω. Όσοι δεν το καταλαβαίνουν και ειδικά αυτοί που νομίζουν ότι είμαι σκλάβος τους επειδή με πληρώνουν με τον τρόπο μου τους διώχνω, γιατί το αντίτιμο για μένα δεν είναι το εισόδημα (τουλάχιστον δεν είναι πρώτη προτεραιότητα σίγουρα) αλλά η όλη διαδικασία.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου